Гісторыя

Талачыншчыну з поўнай падставай можна назваць ціхім краем лясоў і рэк, але гэта ўражанне зманліва. Бурныя падзеі гісторыі ніколі не праходзілі міма нашага раёна.

Тэрыторыя Талачынскага раёна была заселеная ў эпоху мезаліту (сярэдняга каменнага стагоддзя) прыкладна ў 9-ым тыс. да н.э. на яе тэрыторыі пражывалі плямёны верхнеднепровской, нарвенскай, северобелорусской, днепрадзвінскай, банцеровской культуры. Паселішчы гэтых культур былі знойдзеныя каля дд. Уголевщина, Зарэчча, Шашалоўка, Багриново і інш.

Так, што гісторыя зямель, якія ўваходзяць сёння ў склад раёна сыходзіць каранямі ў глыбокую старажытнасць. Першыя летапісныя згадкі аб населеных пунктах нашага раёна адносяцца да 11-12 стагоддзяў. У старажытных летапісах называецца 10 гарадоў заходніх зямель Русі, у тым ліку горад Друцк, тысячагоддзе, якога адзначалася ў 2001 годзе. Друцк з'яўляўся ў 10-13 стагоддзях паўднёвай мяжой Полацкага княства.

Горад Друцк быў важным пунктам на гандлёвым шляху з "варагаў у грэкі", які праходзіў праз тэрыторыю нашага раёна.

У 1001 годзе ў Друцку была пабудавана адна з першых праваслаўных цэркваў на тэрыторыі сучаснай Беларусі-Прасвятой Багародзіцы.

Князі Друцкія займалі важнае становішча ў Полацкім княстве, а затым у Вялікім Княстве Літоўскім. Родам з князёў Друцкіх была Соф'я Друцкая (гальшанская), жонка вялікага князя літоўскага і караля польскага Ягайлы (Уладзіслава).

Цэнтр раёна-горад Талачын, згадваецца ў летапісе ў 1433 годзе як мястэчка ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Горад належаў друцкім князям і іх спадчыннікам, з пачатку 17-га стагоддзя-канцлеру ВКЛ Льву Сапегу. Ён у 1604 годзе заснаваў тут драўляны касцёл, які быў перабудаваны і ў 1804 годзе ператвораны ў праваслаўную Свята-Пакроўскую царкву. Зараз гэта Свята-Пакроўскі жаночы манастыр.

У выніку 1-га падзелу Рэчы Паспалітай (1772) усходняя частка Талачына ўвайшла ў склад Расійскай імперыі (з 1782 меў статус горада, з 1783-мястэчка) і стаў называцца стары ці рускі Талачын (памежны мытны пункт). А заходняя, што знаходзілася на рацэ Друць-Зарэчны або Новы Талачын, да 1793г. уваходзіла ў склад Рэчы Паспалітай.

У лістападзе 1812 года ў час Айчыннай вайны ў Талачыне спыняўся імператар Францыі Напалеон. Будынак, дзе ён знаходзіўся, захавалася і па гэты дзень.

Стары Талачын-цэнтр Стараталочынскай воласці Капыльскага, з 1861г. - Аршанскага паветаў. Новы Талачын-цэнтр Зарэчнаталачынскай воласці Сенненскага павета Магілёўскай губерні.

У 1897 г. у мястэчку Талачын пражывала 2614 жыхароў. У пачатку 20 стагоддзя ў Талачыне працавалі 2 гарбарных, цагляны, піваварны заводы, млын, школа, 2 народных вучылішча.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі ў лістападзе 1917 года ў Талачыне быў створаны местачковы Савет. У яго ўваходзіла 1008 салдат і 600 рабочых.

18 лютага 1918 года кайзераўская Германія, парушыўшы ўмовы перамір'я, пачалі наступ на ўсім фронце супраць маладой Савецкай дзяржавы.

Акупаванымі апынуліся Талачын, Стараталачынская, Каханоўская воласці і іншыя тэрыторыі сучаснай Талачыншчыны. Акупацыя доўжылася каля 8 месяцаў. 25 кастрычніка г. Талачын быў вызвалены часцямі Чырвонай Арміі. Была адноўлена савецкая ўлада.

Першыя сацыялістычныя пераўтварэнні ў сельскай гаспадарцы пачаліся ў 1919 -20 гг. на Талачыншчыне былі створаны саўгас «Райцы», камуны ў маёнтках Багрынава, азярцы і інш.

З 1920 г. Талачын знаходзіцца ў складзе Віцебскай губерні РСФСР. З 17 ліпеня 1924 г. Талачын-цэнтр раёна ў складзе Аршанскай акругі, з 1938 г. - у Віцебскай вобласці. З 22 чэрвеня 1955 года прысвоены статус горада.

Мірнае жыццё раёна скончылася 22 чэрвеня 1941 года. Ужо праз два тыдні пачаліся жорсткія баі за Талачын. Гітлераўцам супрацьстаяла 1-я Маскоўская дывізія. Баі працягваліся тры дні. Нясучы вялікія страты, фашысты захапілі горад. Але талачынцы не здаліся на ласку захопнікам.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны больш за 10 тысяч талачынцаў абаранялі гонар і незалежнасць Радзімы на фронце. На тэрыторыі раёна ў розны час дзейнічалі 12 партызанскіх брыгад, іншых фарміраванняў. Найбольш буйнымі сярод іх былі брыгады М. П. Гудкова,»навальніца". Часова дыслакаваліся тут 1-я брыгада імя К. С. Заслонава, 8-я Круглянская брыгада, 2-я Беларуская брыгада імя П. н. Панамарэнка. Два з дзевяці партызанскіх генералаў і. М. Кардовіч і і. п. Кажар-ураджэнцы Талачыншчыны.

Вызвалены Талачын быў 26 чэрвеня 1944 года сіламі 5-й гвардзейскай танкавай арміі пад камандаваннем маршала бранятанкавых войскаў П. А. Ротмістрава.

За гады вайны раён панёс вялікія страты. Падчас акупацыі ў Талачыне і раёне загінула 9 521 чалавек, 2,5 тысячы былі сагнаныя ў фашысцкае рабства. На франтах Вялікай Айчыннай вайны загінула больш за 4,3 тысячы талачынцаў, у партызанскіх атрадах і падполле – каля 580 чалавек.

Талачынцы прадаўжаюць творчую эстафету сваіх продкаў, і мы проста абавязаны уласным розумам, працай і энтузіязмам ўпісаць новую старонку ў гісторыю роднага краю, не забываючы пры гэтым сваіх каранёў і традыцый.